พระแก้วเชียงแสน

พระแก้วเชียงแสนที่นำรูปภาพมาแสดงใน  Web Blog นี้   เป็นพระแก้วของกลุ่มนักสะสมที่เก็บรักษาไว้    นับเป็นพระพุทธรูปโบราณที่หายาก   และมีคุณค่าสูงยิ่ง   ไม่เคยปรากฏในที่สาธารณะให้เห็นมาก่อน    เป็นพระแก้วที่แกะสลักขึ้นจากหินใสและพลอยอ่อนสีต่างๆ    หิน  (พลอยอ่อน) ใสที่นำมาแกะพระแก้วนี้   สันนิษฐานว่านำมาจากแหล่งทางเหนือของประเทศไทย   หรืออาจจะเลยขึ้นไปถึงแถบมณฑลยูนนานของจีน    ในยุคสมัยที่เมืองเชียงแสนในถิ่นล้านนารุ่งเรือง   มีการติดต่อค้าขายระหว่างแคว้นล้านนากับหัวเมืองทางใต้ของจีน   โดยจะอาศัยการเดินเรือตามแม่น้ำโขง   จึงได้รับอิทธิพลทางการค้า   ศิลปวัฒนธรรม  และเทคโนโลยี่จากจีนด้วย   งานหล่อโลหะและงานแกะสลักหิน   เป็นส่วนหนึ่งของเทคโนโลยี่ที่ได้รับการถ่ายทอดจากจีน   โดยนำมาประยุกต์เข้ากับงานศิลปกรรมท้องถิ่น   ก่อให้เกิดงานพุทธศิลป์อันงดงาม   ทั้งการหล่อพระพุทธรูป  และการแกะสลักพระพุทธรูปจากหิน

พุทธศิลป์ชิ้นเอก  และเป็นหนึ่งในสัญลักษณ์ของประเทศไทย   คือพระแก้วมรกต   ซึ่งแสดงออกถึงความโดดเด่นทางศิลปะ วัฒนธรรมในยุคสมัยเชียงแสน   โดยนำหินหยกเขียวมาแกะสลักเป็นองค์พระแก้วมรกต   ในทำนองเดียวกัน   ก็จะนำหินล้ำค่ามาแกะสลักเป็นพระพุทธรูปอื่นๆ   โดยจะใช้หินสีใสขนาดก้อนใหญ่  (ซึ่งจัดอยู่ในกลุ่มพลอยเนื้ออ่อน  เช่นสีขาวใส  สีฟ้าใส  สีน้ำเงินใส  สีเหลืองใสเข้มและอ่อน  สีชมพูใส  สีเขียวใส  สีเขียวน้ำแตงซึ่งขุ่นเล็กน้อย  สีม่วงใส  และสีแดงใส  เป็นต้น)  มาแกะสลักเป็นพระแก้ว

งานแกะสลักพระพุทธรูปจากหิน    เป็นงานฝีมือท้องถิ่นของแคว้นล้านนา   ไม่ปรากฏว่างานพุทธศิลป์เช่นนี้มีให้เห็นในสมัยอยุธยา   ในสมัยต้นรัตนโกสินทร์จนถึงสมัย  ร.๕   จะปรากฏงานแกะสลักหินใสเป็นพระพุทธรูปอยู่บ้าง    แต่องค์พระจะไม่ใหญ่นัก   จะได้พระพุทธรูปหน้าตักประมาณไม่เกิน ๔ นิ้ว   จึงอาจกล่าวได้ว่าวัตถุดิบ  คือก้อนผลึกที่เป็นหินใสอยู่ใจกลางของหินที่มีขนาดใหญ่นั้น  เป็นของหายาก   โดยเฉพาะการแกะสลักพระพุทธรูปขนาดใหญ่  ที่มีหน้าตักมากกว่า ๕ นิ้ว   จะหาวัตถุดิบได้ยากยิ่ง   จะมีพระแก้วขนาดเล็กให้เห็น  และเป็นที่รู้จักกันทั่วไป   คือพระแก้วหินจุยเจียกรุฮอด    ซึ่งแกะสลักจากผลึกหินสีใสขนาดย่อมๆ   จึงเป็นพระแก้วที่มีขนาดเล็ก   มีสีต่าง ๆ หลากหลายให้เห็นเป็นจำนวนมาก

ความงดงามของพุทธศิลป์ของพระแก้วหินใส   จะขึ้นอยู่กับช่างฝีมือที่แกะสลักองค์พระ   จะพบว่าระดับความงดงามของพระแก้วมีให้เห็นแตกต่างกันมาก    พระแก้วองค์ที่มีความงดงามสมบูรณ์   จะมีพุทธศิลป์ที่ละเอียดงามตา  ใกล้เคียงกับพระพุทธรูปหล่อเชียงแสนเนื้อโลหะสัมฤทธิ์ (สำริด)   แต่ก็มีพระแก้วส่วนหนึ่ง   ที่สัดส่วนของพุทธลักษณะไม่ลงตัวนัก   และฝีมือการแกะสลักยังไม่ละเอียดงดงามเท่าที่ควร

การตรวจหาข้อมูลเกี่ยวกับพระแก้วหินใสในประเทศไทย   จะมีปรากฏอยู่เพียงไม่กี่องค์  ดังต่อไปนี้

พระพุทธบุษยรัตนจักรพรรดิพิมลมณีมัย   พระประจำพระองค์  ร. ๒

พระเสตังคมณี   วัดเชียงมั่น  เชียงใหม่

พระแก้วดอนเต้า   ลำปาง

พระแก้วประจำพระองค์  ร. ๔

พระแก้ว ร. ๙  จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย สร้างถวาย พ.ศ. ๒๕๓๙  ทรงครองราชย์ครบ ๕๐ ปี

พระแก้วสมัย ร. ๕

พระแก้วสมัย ร . ๕

พระแก้วเนื้อเขียวน้ำแตง   พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

พระแก้วขาว  และพระพุทธรูปทองคำ  พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ

นอกจากรูปภาพของพระแก้วที่แสดงแล้ว   ยังมีพระแก้วอีกส่วนหนึ่งเป็นพระแก้วประจำจังหวัด   แต่องค์พระมีขนาดย่อมหน้าตักไม่เกิน ๔ นิ้ว   และพุทธศิลป์ขององค์พระยังไม่งดงามสมบูรณ์นัก

หากพิจารณาพระแก้วที่แกะสลักขึ้นในยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น   กับยุคสมัยเชียงแสนแล้ว    จะเห็นความแตกต่างในเชิงฝีมือช่างอยู่มาก    จึงกล่าวได้ว่าพระแก้วที่มีพุทธศิลป์งดงามถึงที่สุด   จะเป็นพระแก้วที่สร้างขึ้นในยุคเชียงแสน    พุทธลักษณะของพระแก้วบ่งบอกว่าส่วนใหญ่แล้วจะสร้างขึ้นในสมัยเชียงแสนยุคกลางถึงยุคปลาย    พุทธลักษณะเป็นเชียงแสนสิงห์สอง   และเชียงแสนสิงห์สาม   ในส่วนที่เป็นเชียงแสนสิงห์หนึ่งนั้น    สันนิษฐานว่าเป็นการแกะพระย้อนยุค  จากต้นแบบพระพุทธรูปสิงห์หนึ่ง    พระพุทธรูปอีกจำนวนหนึ่งจะมีพุทธลักษณะเป็นพระเชียงแสนทรงเครื่อง   ซึ่งเป็นที่นิยมสร้างในสมัยเชียงแสนยุคกลางถึงยุคปลายเช่นกัน

การพิจารณานำพระแก้วเชียงแสน  ที่แกะสลักจากผลึกหินใสมาแสดงใน Web Blog นี้    ก็เพื่อให้ผู้ที่สนใจได้เห็นความงดงามของพุทธศิลป์   อันเป็นมรดกล้ำค่าของเมืองไทยให้ปรากฏไว้    และเป็นที่ประทับใจในความงดงามสืบต่อไป

https://royalbuddhasiam.wordpress.com/2013/10/31/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%81%E0%B8%81%E0%B9%89%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%8A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B8%87%E0%B9%81%E0%B8%AA%E0%B8%99-%E0%B8%AB%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B9%83%E0%B8%AA/