พระมาลัย คือ พระอรหันต์ในตำนานที่ปรากฏแพร่หลายอยู่ทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มานานนับพันปี ตำนานเล่าว่าท่านเป็นผู้ทรงฤทธิ์ สามารถเดินทางท่องไปยังภพภูมิหลังการตาย ทำให้ได้เห็นสภาพควาแตกต่างอย่างสิ้นเชิงระหว่างนรกและสวรรค์ เรื่องพระมาลัยได้ซึมซับอยู่ในสังคมไทยมาเป็นเวลานาน จนก่อใหเกิดประเพณีความเชื่อในสังคมมากมาย โดยเฉพาะประเพณีเกี่ยวกับความตาย เรื่องพระศรีอาริย์ และการเทศน์มหาชาติ นอกจากนี้ยังปรากฏในงานศิลปกรรมโบราณ ทั้งประติมากรรม จิตรกรรม กระจายอยู่ตามวัดทั่วไปเป็นจำนวนมาก ซึ่งทั้งหมดถือเป็นเครื่องมือในการกล่อมเกลาให้คนในสังคมตั้งมั่นอยู่ในคุณธรรมจนถือได้ว่าพระมาลัยเป็นพระเถระในตำนานที่ใกล้ชิดกับชาวบ้านมากที่สุดท่านหนึ่ง
พระมาลัยเป็นพระอรหันต์ที่มีผู้นับถือมาแต่ครั้งโบราณ ประวัติความเป็นมาของท่านปรากฎอยู่ในคัมภีร์พระมาลัย ซึ่งสันนิษฐานว่าอาจแต่งขึ้นครั้งแรกในประเทศพม่าเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ ๑๖ - ๑๘ แล้วแพร่เข้ามาในประเทศไทยต่อเนื่องไปยังประเทศเขมรและลาว ซึ่งต่างยอมรับนับถือพระมาลัยด้วยกันทั้งสิ้น
ในประเทศไทยอาจได้รับคติความเชื่อเรื่องพระมาลัยมาตั้งแต่สมัยกรุงสุโขทัยเมื่อราวพุทธศตวรรษที่ ๑๙ และนิยมแพร่หลายอย่างมากในสมัยอยุธยาตอนปลายจนถึงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ ราวพุทธศตวรรษที่ ๒๓ - ๒๔
องค์นี้้ป็นพระบูชา แบบสองถอด (องค์พระ และฐาน) สภาพสมบูรณ์ ดินไทยเต็ม มาแบบเดิมๆ ไม่มีหัก ซ่อมใดๆ ขนาดอค์พระ หน้าตัก 8.2นิ้ว ฐาน 11.5นิ้ว สูง 15นิ้ว ·