พระควัมปติ หรือพระสังกัจจายนะ

เรื่องราวของพระอสีติมหาสาวก: พระควัมปติ หรือพระสังกัจจายนะ

พระควัมปติ หรือพระภควัมปติ เป็นหนึ่งในอสีติมหาสาวกผู้ทรงอิทธิฤทธิ์และเป็นที่นับถือในพระพุทธศาสนา ท่านบำเพ็ญบารมีมาอย่างยาวนาน ตั้งแต่ยุคพระสิกขีพุทธเจ้า พระโกนาคมพุทธเจ้า พระกัสสปะพุทธเจ้า จนถึงสมัยพระพุทธเจ้าโคตมะ ในชาตินี้ ท่านเกิดเป็นบุตรเศรษฐีที่กรุงพาราณสี มีชื่อว่า "ควัมปติ" และเป็นเพื่อนสนิทกับยสกุลบุตร

การออกบวชและการบรรลุธรรม

เมื่อยสกุลบุตรออกบวช ควัมปติพร้อมเพื่อนสนิทอีก 3 คน ได้ตามไปฟังธรรมจากพระพุทธเจ้าและขอบวช หลังจากบวชไม่นาน ทั้งหมดก็บรรลุพระอรหัตผล ต่อมาพระควัมปติได้ไปพักในอัญชนวัน เมืองสาเกต

วันหนึ่ง ขณะพระพุทธเจ้าพร้อมหมู่สงฆ์เดินทางไปพักที่อัญชนวัน มีภิกษุจำนวนมากต้องพักบนเนินทรายริมฝั่งแม่น้ำสรภู กลางดึกเกิดน้ำหลากจนเกือบท่วมที่พัก พระพุทธเจ้าจึงตรัสให้พระควัมปติใช้ฤทธิ์หยุดกระแสน้ำ ท่านได้สะกดน้ำไว้ดุจยอดเขาสูงใหญ่ นับแต่นั้น ท่านจึงมีชื่อเสียงโด่งดังในความสามารถ

พระพุทธเจ้าตรัสสรรเสริญท่านว่า “พระควัมปติผู้ใช้ฤทธิ์หยุดแม่น้ำสรภู เป็นผู้ล่วงพ้นจากกิเลสทั้งปวง และเป็นที่นอบน้อมของทั้งเทวดาและมนุษย์”

พระควัมปติ หรือพระมหากัจจายนะ

ในบางคัมภีร์ เช่น ตำนานพระพุทธสาวก ของพระธรรมโกศาจารย์ ได้กล่าวว่า "พระควัมปติ" คืออีกชื่อหนึ่งของ "พระมหากัจจายนะ" แต่เนื่องจากชื่อไปซ้ำกับพระสาวกอีกองค์ มหาชนจึงนิยมเรียกท่านว่า "พระมหากัจจายนะ"

พระมหากัจจายนะเป็นบุตรปุโรหิตแห่งกรุงอุชเชนี ท่านมีความงามและสติปัญญาล้ำเลิศ เมื่อพบพระพุทธเจ้าและฟังธรรม ท่านจึงบรรลุพระอรหัตและได้อุปสมบทโดยตรงจากพระพุทธเจ้า หลังจากนั้น ท่านได้เผยแผ่พระพุทธศาสนาในแคว้นอวันตี

การเปลี่ยนแปลงรูปลักษณ์

ด้วยความงามของพระมหากัจจายนะ ทำให้เกิดความเข้าใจผิดบ่อยครั้ง บางคนคิดว่าท่านเป็นพระพุทธเจ้า หรือบางครั้งเกิดเรื่องพิพาทจากความหลงใหลในรูปลักษณ์ ท่านจึงอธิษฐานเปลี่ยนรูปร่างให้ดูอ้วนท้วม มีลักษณะพุงพลุ้ย เพื่อหลีกเลี่ยงความเข้าใจผิด

จากเหตุการณ์นี้ ชาวพุทธยุคหลังจึงสร้างรูปจำลองของท่านในลักษณะ "พระสังกัจจายน์" ซึ่งเป็นที่รู้จักในปัจจุบัน

ความเป็นเลิศของพระสังกัจจายน์

พระพุทธเจ้ายกย่องพระสังกัจจายน์ในด้านการอธิบายธรรมะ ท่านมีความสามารถย่อเนื้อหาพระธรรมเทศนาให้สั้นแต่เข้าใจง่าย และได้รับตำแหน่งเอตทัคคะในทางนี้ นอกจากนี้ ท่านยังเป็นที่รักของผู้คน มีผู้ศรัทธาถวายลาภสักการะเป็นจำนวนมาก

เรื่องเล่าตำนานลาภสักการะ

ครั้งหนึ่ง ขณะพระพุทธเจ้าพร้อมหมู่สงฆ์ต้องเดินทางผ่านเส้นทางทุรกันดาร พระพุทธเจ้าทรงเลือกเส้นทางนั้นเพราะมีพระสังกัจจายน์ร่วมเดินทาง ซึ่งแม้จะเป็นเส้นทางยากลำบาก แต่ท่านสามารถอธิษฐานลาภทำให้เกิดอาหารและสิ่งจำเป็นแก่หมู่สงฆ์

บทสรุป

พระควัมปติ หรือพระมหาสังกัจจายนะ เป็นแบบอย่างแห่งการเสียสละ ความเมตตา และการใช้ปัญญาเผยแผ่ธรรมะ ท่านได้รับการยกย่องทั้งในด้านฤทธิ์และปัญญา เป็นหนึ่งในอสีติมหาสาวกที่ชาวพุทธรำลึกถึงด้วยความเคารพเสมอมา